Dr. Ahmet Genç'in kaleminden: Sigorta Sektörü Ülke Karşılaştırmaları

Bu yazımda; EEA (European Economic Area) veya Türkçe olarak AEA (Avrupa Ekonomik Alanı) adı verilen alanda yer alan 30 ülke ile bu alanda yer almayan Türkiye ve Birleşik Krallık’ın bazı göstergelerini karşılaştıracağım. Mevcut veriler 2022 yılı sonu olarak bulunduğundan bu yıla ilişkin göstergeler üzerinden değerlendirme yapılacaktır (Kaynaklar: EIOPA, TSB, World Bank)

Avrupa Ekonomik Alanında 30 ülke bulunmaktadır. Bu ülkeler ile birlikte alan dışında olan Birleşik Krallık ele alındığında Avrupa ile ülkemiz göstergeleri karşılaştırılmış olmaktadır. Bunların dışında sigortacılık bakımından gelişmiş diğer bölgeler Kuzey Amerika (ABD ve Kanada) ve Uzakdoğu (Japonya ve Güney Kore) kalmaktadır. AEA ülkeleri şunlardır:

1. Nüfus ve Ekonomik Durum
Avrupa Ekonomik Alanı’nda kalan 30 ülkenin toplam nüfusu 454 milyon kişidir. Bu alandaki ülkeler nüfusu dünya nüfusunun %6’sına denk gelmektedir. Bu 30 ülkeden en kalabalık 5 ülkenin nüfusu bu alanın toplam nüfusunun %65’ini, 10 ülkenin toplam nüfusu ise %81’ini oluşturmaktadır.

Almanya 83 milyon kişilik nüfusu ile bu Alanın en kalabalık ülkesi olup onu 67 milyon ile Fransa, 60 milyon ile İtalya, 47 milyon ile İspanya, 38 milyon ile Polonya izlemektedir. Bu Alanda yer alan 30 ülkeden 12’sinin nüfusu 10 milyon ve üzerindedir. 11 ülkenin ise nüfusu 5 milyonun altındadır.

Bu Alanda bulunan 30 ülkenin toplam GSYH’sı 15,9 trilyon Euro’ya ulaşmış olup, 92,9 trilyon Euro olan toplam dünya GSYH’sının %17’sini oluşturmaktadır. Bu Alanın en büyük ekonomisi 3,7 trilyon € GSYH ile Almanya’dır. Bu ülkeyi 2,6 trilyon € ile Fransa, 1,8 trilyon € ile İtalya, 1,3 trilyon € ile İspanya, 912 milyon € ile Hollanda izlemektedir.

Alan dışında kalan Türkiye 834 milyon € GSYH ile Alan içinde olsa idi Hollanda’dan sonra 6’ncı sırada olacaktı. Alan dışında kalan diğer Avrupa ülkesi Birleşik Krallık ise, 2,8 trilyon € GSYH ile Almanya’dan sonra ikinci sırada olacaktı.

2. Sigorta Şirketi Sayıları / Sigorta Şirketi Başına Düşen Nüfus
AEA içerisinde bulunan ülkelerde faaliyet gösteren toplam sigorta şirketi sayısı 2065’dir. En fazla sigorta şirketi 435 adet ile Fransa’dadır. Bu ülkeyi 302 adet ile Almanya, 147 adet ile İspanya, 130 adet ile İrlanda ve 114 adet ile İsveç takip etmektedir. Oransal olarak ilk beş %55’i, ilk 10 ise %74’ü oluşturmaktadır.

AEA ülkelerinde hayat dışı sigorta şirketi sayısı 1283, hayat sigorta şirketi sayısı 403 olup, 379 adet de karma (hem hayat hem de hayat dışı sigortacılık yapan) şirket bulunmaktadır.

Hayat dışı sigorta şirketi sayısı 227 adet ile en fazla Fransa’dadır. Onu 221 adet ile Almanya, 94 adet ile İrlanda, 90 adet ile Hollanda, 88 adet ile İsveç, 84 adet ile İspanya izlemektedir.

Hayat sigorta şirketi sayısı bakımından ise Almanya 81 adet ile başta olup, Onu 57 adet ile Fransa, 34 adet ile İrlanda, 29 adet ile Luxemburg ve 23’er adet ile İtalya ve Polonya izlemektedir.

Karma sigorta şirketi sayısı bakımından 151 adet ile Fransa başta gelmektedir. Fransa’yı 44 adet ile İspanya, 18’er adet ile İtalya ve Belçika, 16 adet ile Avusturya izlemektedir.

AEA dışında kalan ülkeler olarak Türkiye’de toplam 72 sigorta şirketi olup, bunların 50 adedi hayat dışı, 22 adedi ise hayat sigorta şirketidir. Birleşik Krallık’ta ise 407 adet sigorta şirketi faaliyet göstermekte olup, bunların 319 adedi hayat dışı, 88 adedi hayat sigorta şirketidir.

Her bir sigorta şirketinin ortalama kaç kişiye hizmet götürdüğünü (mevcut ve potansiyel) anlamak bakımından ülkelerin nüfusları sigorta şirketi sayısına bölünmüştür. AEA ülkeleri toplamında ortalama 220 bin kişiye bir sigorta şirketi düşmektedir. Sigorta şirketi başına en fazla nüfusun olduğu ülke Romanya’dır. Romanya’da her 805 bin kişiye bir sigorta şirketi düşmektedir. Bu ülkeyi Polonya (735 bin), İtalya (686 bin), Slovakya (605 bin), Çekya (509 bin) izlemektedir.

AEA dışı bir ülke olan Türkiye’de her 1,2 milyon kişiye bir sigorta şirketi düşmektedir. Birleşik Krallık’ta bu sayı 165 bin olup, AEA ülkeleri ortalamasından daha düşüktür. AEA ülkeleri ortalaması kriter alındığında Birleşik Krallık’ta sigorta şirketi sayısının fazla olduğu, yine aynı kriter alındığında Türkiye’de sigorta şirketi sayısının az olduğu sonucuna varılabilir. Bununla birlikte sigorta şirketi başına ortalama prim üretimi de önem arz etmektedir.

3. Prim Üretimi / Sigorta Şirketi Başına Prim
Dünya prim üretimi 2022 yılında toplam 6,7 trilyon €’ya ulaşmıştır. Bunun 3,8 trilyon €’luk kısmı hayat dışı ve 2,9 trilyon €’luk kısmı hayat sigortası primi üretimidir.

AEA ülkelerinin toplam prim üretimi 1,4 trilyon €’dur. Bu tutar dünya prim üretiminin %21’ine denk gelmektedir. Diğer bir ifadeyle bu ülkeler dünya toplam nüfusu içerisinde %6 pay sahibi iken sigorta pazarından %21 pay elde edebilmişlerdir.

AEA ülkeleri toplam 689 milyar € hayat dışı sigorta primi üretimi ile dünya hayat dışı prim üretiminin %18’ine ve 670 milyar € hayat sigortası primi üretimi ile dünya hayat prim üretiminin %23’üne sahiptir.

AEA ülkeleri dışında kalan İngiltere dünya nüfusunun binde 9’una sahip iken, sigorta prim üretiminin %6’sına, Türkiye ise nüfusun %1’ine sahip iken prim üretiminin binde 2’sine sahiptir.

AEA ülkeleri arasında toplam prim üretimi bakımından 335 milyar € ve %25 pay ile Almanya başta gelmektedir. Onu 331 milyar € ve %24 pay ile Fransa, 135 milyar € ve %10 pay ile İtalya izlemektedir. İlk beş ülkenin pazar payı %73, ilk on ülkenin pazar payı %91’dir.

AEA dışı ülkeler olarak; Türkiye listede olsa idi toplam prim üretimi sıralamasında Polonya’dan sonra 14’üncü sırada, Birleşik Krallık ise birinci sırada olacaktı.

Hayat dışı prim üretiminde AEA ülkeleri arasında 178 milyar € üretim ve %26 pay ile Almanya başta gelmektedir. Onu 157 milyar € ve %23 pay ile Fransa, 67 milyar € ve %10 pay ile Hollanda izlemektedir. İlk beş ülke hayat dışı toplam prim üretiminin %72’sine, ilk on ülke ise %90’ına sahiptir.

AEA dışı ülkeler olmalarına rağmen listede olsalardı; Türkiye hayat dışı prim üretiminde İsveç’ten sonra 11’inci sırada, Birleşik Krallık ise Fransa’dan sonra 3’üncü sırada olacaktı.

Hayat sigortacılığında AEA ülkeleri arasında %26 pay ve 174 milyar € primle Fransa başta gelmektedir. Onu %23 pay ve 157 milyar € prim ile Almanya ve %14 pay ve 96 milyar € prim ile İtalya izlemektedir. İlk beş ülkenin payı %76, ilk on ülkenin payı ise %92’dir.

AEA dışı ülkeler sıralamada olsa idi; Türkiye Çekya’dan sonra 20’nci sırada, Birleşik Krallık ise birinci sırada olacaktı.

Sigorta şirketi başına düşen ortalama prim AEA ülkeleri toplamında 658 milyon €’dur. Şirket başına primin en yüksek olduğu ülke İtalya (1,5 milyar €) olup, Onu Almanya (1,1 milyar €), İrlanda (788 milyon €), Hollanda (762 milyon €), Fransa (761 milyon €), Luxemburg (758 milyon €), Belçika (749 milyon €), Avusturya (650 milyon €), Danimarka (574 milyon €) ve İspanya (481 milyon €) izlemektedir.

AEA ülkeleri dışında kalan Türkiye’de sigorta şirketi başına prim 188 milyon € olup, sıralamada olsa idi Liechtenstein’dan sonra 20’inci sırada olacaktı. Yine AEA ülkeleri dışında kalan Birleşik Krallık’ta sigorta şirketi başına prim 1 milyar € olup, sıralamada olsa idi Almanya’dan sonra üçüncü sırada olacaktı.

4. Karlılık
Hayat dışı sigortacılıkta 2022 yılında Masraf Oranı tüm AEA ülkeleri toplamında 0,29 olarak gerçekleşmiştir. Ülke bazında konsolide tablolara baktığımızda; Masraf Oranı en yüksek ülke 0,49 ile Güney Kıbrıs görünmektedir. Onu 0,48 ile Yunanistan, 0,42 ile Hırvatistan, 0,41 ile Slovakya ve Macaristan, 0.40 ile Romanya, 0,39 ile Polonya, 0,38 ile Belçika, 0,37 ile İtalya, 0,35 ile Avusturya izlemektedir.

AEA ülkeleri dışında kalan Türkiye’de hayat dışı sektör 2022 yılı Masraf Oranı 0,28 olup AEA ortalamasının altındadır. Sıralamada olsa idi, en düşük masraf oranından başlayan sıralamada, İsveç’ten sonra 9’uncu sırada olacaktı. Birleşik Krallık’ta ise Masraf Oranı 0,39 olarak gerçekleşmiş olup, sıralamada olsa idi Belçika’dan sonra 24’üncü sırada olacaktı.

Hayat dışı sigortacılıkta Birleşik/Bileşik Rasyo 2022 yılı için AEA ülkeleri toplamında 0,97 olarak gerçekleşmiştir. Ülke bazında konsolide göstergelere baktığımızda; en yüksek Birleşik Rasyo’nun 1,01 ile Fransa ve İzlanda’da olduğu görülmektedir. Bunları 0,98 ile Güney Kıbrıs ve Hollanda, 0,97 ile Romanya, Belçika, Litvanya, İrlanda ve Almanya izlemektedir. En karlı ülkeler ise; 0,58 ile Liechtenstein, 0,83 ile Malta, Çekya, Bulgaristan, 0,84 ile Macaristan ve Danimarka görünmektedir.

AEA ülkeleri dışında kalan Türkiye’de Birleşik Oran 2022 yılı için 1,25 (TSB’nin sayfasında 1,34 olarak hesaplanmış) olmuştur. Yine AEA dışında kalan Birleşik Krallık için bu oran 1,04 olmuştur. Listede olsalardı Türkiye 1’inci sırada ve Birleşik Krallık 2’nci sırada olacaktı.

AEA ülkelerinin toplamı bakımından Faaliyet Giderleri toplam brüt yazılan primin %27’sine denk geliyor. Bu oran Türkiye’de %17. Toplam Faaliyet Giderlerinin %55’i Elde Etme Giderleri (Acquisition Cost) bu oran Türkiye’de de %55. Yönetim Giderleri ile Genel Giderler toplamının payı AEA’da %27, Türkiye’de %24. Hasar Yönetimi Giderlerinin payı AEA’da %15, Türkiye’de %5 görünüyor. Ancak ekspertiz ücretleri tazminatın bir parçası sayıldığından, bu ücretlerin bu tarafa aktarılmış olması halinde Türkiye rakamı daha yüksek çıkacaktır.

Reasürör katkısı olarak ifade edilen bir bölüm var. Bizde reasürörden alınan komisyonlarla eşleştirilebilir. Bunu payı ise AEA’da %21, Türkiye’de %18 olarak görünüyor.

5. Sonuç
Bu çalışmada, 30 AEA ülkesi ile bu Alan dışında kalan Türkiye ve Birleşik Krallık sigorta sektörleri muhtelif yönlerden karşılaştırılmıştır. Bu çalışma, daha önce de her vesile ile ifade edilen “ülkemiz sigorta potansiyeli” ni bir kere daha teyit etmiştir. Bu teyit ile birlikte Sektör oyuncularının özellikle “büyüme” yi ön plana alan bir strateji ile yürümelerinin bu potansiyelin değerlendirilmesinde faydalı olacağını düşünüyorum. Esasen sigortanın temel ilkelerinden biri de “büyük sayılar kanunu” olup, bu kuralın gerçekleşmesi için de büyümenin gerekliliği açıktır. Yüksek oranlı, sağlıklı ve karlılıktan ödün vermeden büyüme nasıl sağlanabilir sorusunun cevabı ise ancak bu konuda yapılacak başka bir çalışma ile verilebilir.